Huyết áp là áp lực của máu lên thành mạch máu, áp lực này phụ thuộc vào sức co bóp của tim, vào khối lượng tuần hoàn, thành phần các chất và số lượng chất ở trong máu, áp lực này cũng thuộc vào độ mềm nghĩa là khả năng trun giãn của mạch.
Huyết áp có thì tâm thu là lực bóp của tim tống máu đi đến các cơ quan và thì tâm trương là khả năng dãn của tim thu máu về. Bình thường thì tâm thu từ 90-120 mmHg, và thì tâm trương từ 70-90 mmHg, nếu thì huyết áp tâm thu nhỏ hơn 90 mmHg hoặc huyết áp tâm trương nhỏ hơn 90mmHg, đó là huyết áp thấp. Hội chứng huyết áp thấp có thể là một trong hai chỉ số huyết áp tâm thu hay huyết áp tâm trương, nhưng huyết áp thấp có thể thấp ở cả hai chỉ số, cần phân biệt như vậy bởi mỗi kiểu huyết áp thấp có nguyên nhân khác nhau.
Huyết áp ổn định và bình thường đảm bảo cho mạch máu không phải quá giãn hay quá co – máu tới các tế bào của cơ quan dù ở xa như chân tay hay ở trên cao như trên đầu, cổ đều được tưới đủ lượng máu, đủ chất trong máu để các tế bào sống và hoạt động. Huyết áp thấp cả 2 thì thường là biểu hiện của bệnh ở nhiều cơ quan. Do tim co bóp yếu, người ít vận động cơ bắp, ngồi tĩnh lại, người suy nhược cơ thể, ăn kém, hấp thu kém nên máu thiếu về số lượng (bình thường mỗi người lớn có khoảng 4-5 lít máu), số lượng này thấp dưới 4 lít thì huyết áp cũng sẽ thấp.
Trong máu 90% là nước, nước để chứa các thành phần đạm (protein), mỡ (lipid), đường (glucose), các loại vitamin A, B, C, D, E, K, chất nội tiết (các hormon) do tuyến yên, tuyến thượng thận, sinh dục,… tiết ra để điều khiển hoạt động của cơ thể. Trong máu còn có chưa các loại muối như Ca, Phorphat, Mg, Cu, Al, Zn, Fe,… tất cả các chất trong máu đó tạo thành độ nhớt của máu. Độ nhớt loãng thì huyết áp thấp, nếu huyết áp thì tâm trương (tim giãn) mà thấp phần lớn do hở động mạch chủ, huyết áp tối thiểu có thể xuống tới 4-3-2 mmHg.
Đông y không có máy đo huyết áp nên chỉ nhận xét qua các triệu chứng như: người da xanh, thay đổi tư thế dễ chóng mặt, hoa mắt hoặc luôn mệt mỏi, đau đầu, khả năng tập trung kém, trí nhớ giảm, chóng quên. Người huyết áp thấp hay ngại vận động cơ thể, khi khám thấy lưỡi nhợt, móng nhợt, mạch trầm tế hay trầm nhược.
Huyết áp thấp gây ảnh hưởng đến công việc và cuộc sống
Hậu quả của huyết áp thấp là gì?
Cơ quan tuần hoàn có 4 chức năng: Một là cung cấp máu tới các cơ quan, bộ phận đến từng tế bào để nuôi dưỡng tế bào, cung cấp chất cho các tế bào hoạt động. Máu cung cấp cho tế bào gan để gan tạo ra mật, tạo ra đường, mỡ, acid amin để chống độc, khi huyết áp thấp máu đến gan ít, tế bào gan kém được nuôi dưỡng đồng thời thiếu nguyên liệu để hoạt động, nhưng nguy hiểm nhất là tình trạng máu cung cấp cho cơ tim, cơ tim sẽ giảm hoặc ngừng hoạt động, tế bào cơ tim chết sẽ ảnh hưởng đến sinh mạng. Não, nếu thiếu máu cung cấp cho não khiến tế bào não bị teo dần, thiếu máu nhiều tế bào não có thể chết.
Não là cơ quan điều khiển mọi hoạt động của cơ thể như nhìn, nghe, ngửi, nói, vận động, cảm giác,… Não được chia ra các vùng để điều khiển các chức năng đó. Nếu vùng nào tế bào bị suy yếu, bị hủy hoại thì chức năng vùng đó sẽ hỏng, thí dụ mắt vẫn mở sáng nhưng không nhìn được vật, tay vẫn đủ năm ngón nhưng không cầm nắm được, parkinson, lú lẫn,… đó là hậu quả của việc thiếu tưới máu cho não kéo dài. Đông y phòng chữa bệnh này chú ý tới các tạng phủ như: Tâm, can, tỳ, phế, thận.
Tâm chủ huyết mạch- huyết mạch yếu thì mạch sẽ trầm, tế - trầm vi, cần dùng Đan sâm, Đương quy. Can tàng huyết – điều hòa huyết, can kém cũng sinh chóng mặt, hoa mắt cần dùng Sài hồ, Bạch thược. Tỳ chủ vận hóa thức ăn – vận chuyển biến hóa thức ăn kém, khả năng tiêu và hấp thu kém cũng dẫn đến huyết hư – da xanh, mệt mỏi, lưỡi nhợt, mạch nhược, cần dùng Hoàng kỳ, Bạch truật, Thần khúc. Phế chủ khí, khí kém thì kéo theo huyết kém phế yếu, cần dùng Nhân sâm, Hoàng kỳ. Thận chủ tàng tinh, tinh sinh tủy, tủy sinh não, tủy sinh huyết – nên cần bổ thận bằng Thục địa, Hoài sơn.
Để giải quyết triệu chứng và rối loạn cơ năng của huyết áp thấp, ta có thể dùng xoa bóp và châm cứu, xoa bóp vùng cổ gáy, sẽ kích thích tăng tuần hoàn não. Tập thể dục theo một bài nhất định, thay đổi từ lao động trí óc với vận động cơ bắp là cần thiết với những nghề nghiệp ngồi tĩnh lại như nhân viên văn phòng,… Các hormon đặc biệt là các nội tiết sinh dục thiếu hụt cũng là nguyên nhân gây hạ huyết áp nên trong sinh hoạt cần chú ý “đa dâm hại thận”, thận yếu thì tinh yếu, tinh yếu thì huyết sẽ thiếu. Các cụ lại nói “ Tâm yên thần vững, tinh đầy đó là yếu tố cơ thể khỏe mạnh”
Tóm lại huyết áp thấp có nhiều nguyên nhân, huyết áp thấp dẫn tới giảm tưới máu cho các cơ quan, các tế bào thiếu máu sẽ khô héo dần không làm được chức năng mà cơ thể phân công nên toàn cơ thể suy yếu, giảm tuổi thọ, giảm khả năng lao động và sáng tạo, giảm chất lượng cuộc sống.
Phòng và chữa vẫn là chế độ lao động, chế độ nghỉ ngơi, chế độ ăn đủ, không quá thừa và sinh hoạt đúng mức, quan hệ với mọi người và cơ sự tôn trọng, giúp đỡ. Khi cần phải dùng thuốc bổ khí, bổ huyết, hoạt huyết kết hợp với vận động cơ bắp hợp lý. Đó là bí quyết phòng chữa hạ huyết áp.
GS.TS Dương Trọng Hiếu
Theo báo Sức khỏe người cao tuổi
Tư vấn Zalo
Tư vấn hotline